Lời mở đầu

Trong thị trường tiền mã hóa, hợp đồng tương lai và tài chính truyền thống, contango và backwardation là hai khái niệm quan trọng. Với các nhà giao dịch theo dõi biến động giá giao ngay (spot) và giá hợp đồng tương lai, các chênh lệch này không chỉ phản ánh lực cung cầu thị trường mà còn tiết lộ cơ hội giao dịch chênh lệch giá (arbitrage) giá trị, đồng thời đóng vai trò là chỉ báo sớm về rủi ro.

Contango là gì?

Contango mô tả trạng thái khi giá hợp đồng tương lai cao hơn giá giao ngay (spot), thường xuất hiện khi thị trường kỳ vọng giá tài sản sẽ tăng. Ví dụ:

Nếu giá giao ngay Bitcoin (BTC) hiện tại là 100.000 USD, nhưng giá hợp đồng tương lai giao sau ba tháng là 105.000 USD, chênh lệch 5.000 USD này chính là hiện tượng contango.

Các yếu tố then chốt:

• Chi phí lưu trữ: Giá hợp đồng tương lai bao gồm chi phí vốn, bảo hiểm và lưu kho.
• Kỳ vọng lạc quan: Nhà đầu tư dự đoán giá trong tương lai sẽ tăng và sẵn sàng trả thêm cho hợp đồng tương lai.
• Thường thấy ở các chu kỳ tăng giá kéo dài.

Ứng dụng thực tiễn trong thị trường crypto:

• Cơ hội giao dịch chênh lệch giá (arbitrage): Các nhà giao dịch có thể mua tài sản giá thấp trên thị trường giao ngay (spot) và đồng thời bán hợp đồng tương lai giá cao để chốt lợi nhuận nhờ giao dịch chênh lệch giá giữa thị trường giao ngay và hợp đồng tương lai.
• Giải pháp tạo lợi nhuận ổn định: Các giao thức tài chính phi tập trung (DeFi) và sàn giao dịch tập trung có thể cung cấp các quỹ arbitrage contango, cho phép người dùng thu lợi nhuận tiềm năng với rủi ro thấp qua bể thanh khoản (liquidity pool).

Backwardation là gì?

Backwardation là trạng thái ngược lại: giá hợp đồng tương lai thấp hơn giá giao ngay (spot), thể hiện thị trường thận trọng với xu hướng giá tài sản trong tương lai. Ví dụ:

Nếu giá giao ngay Bitcoin (BTC) là 100.000 USD, nhưng giá hợp đồng tương lai giao sau ba tháng là 97.000 USD, chênh lệch 3.000 USD này được gọi là backwardation.

Các yếu tố then chốt:

• Nhu cầu mạnh, nguồn cung hạn chế: Giá giao ngay (spot) tăng vọt do FOMO hoặc lực mua lớn.
• Tâm lý bi quan về thị trường tương lai.
• Áp lực phòng hộ: Một số thợ đào hoặc tổ chức có thể chốt lời sớm qua hợp đồng tương lai. Điều này tạo áp lực bán lớn, từ đó làm giảm giá hợp đồng tương lai.

Quan sát thị trường:

• Backwardation thường xuất hiện trong thị trường gấu hoặc khi thị trường điều chỉnh mạnh.
• Giao dịch chênh lệch giá đảo chiều: Nhà giao dịch có thể mua hợp đồng tương lai, bán giao ngay (spot) để thu lợi từ việc thu hẹp chênh lệch giá.

Mối liên hệ giữa chênh lệch giá và tỷ lệ tài trợ (funding rate)

Trong thị trường hợp đồng vĩnh viễn (perpetual), contango và backwardation ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ tài trợ (funding rate):

• Trong contango: Người nắm giữ vị thế mua (long) trả tỷ lệ tài trợ cho người nắm giữ vị thế bán (short) — giúp cân bằng lại giá cả.
• Trong backwardation: Người nắm giữ vị thế bán (short) trả tỷ lệ tài trợ cho người nắm giữ vị thế mua (long) — báo hiệu áp lực giảm giá tăng lên.

Cơ chế này giúp giữ cho giá hợp đồng vĩnh viễn (perpetual) sát với giá giao ngay (spot), đồng thời tạo cơ hội giao dịch chênh lệch giá bổ sung cho nhà giao dịch ngắn hạn.

Các kịch bản giao dịch chênh lệch giá (arbitrage) trong hệ sinh thái Web3

1. Nền tảng phái sinh phi tập trung (ví dụ: dYdX, GMX)

• Cung cấp chức năng giao dịch hợp đồng vĩnh viễn (perpetual) và hợp đồng tương lai
• Người dùng có thể giao dịch chênh lệch tỷ lệ tài trợ (funding rate) trong cả contango lẫn backwardation
• Các giao thức chiến lược tự động theo dõi chênh lệch giá để tìm kiếm lợi nhuận không phụ thuộc vào biến động thị trường

2. Giao thức khai thác thanh khoản và đòn bẩy

• Hầu hết các giao thức đòn bẩy (như Aave, Gearbox) đều tích hợp chênh lệch giá vào mô hình lãi suất cho vay
• Người dùng tùy chọn chiến lược vị thế mua (long) hoặc vị thế bán (short) theo dự báo thị trường

3. Giao dịch chênh lệch giá liên chuỗi và sự chênh lệch dữ liệu oracle

• Giá cập nhật theo tốc độ khác nhau trên từng blockchain, tạo ra sự chênh lệch ngắn hạn
• Các tổ chức và chương trình giao dịch tự động (bot) thường xuyên tận dụng cơ hội này để thực hiện giao dịch chênh lệch giá tần suất cao

Rủi ro và các lưu ý quan trọng

Mặc dù giao dịch chênh lệch giá mở ra nhiều cơ hội hấp dẫn, các nhà giao dịch cũng phải đối mặt với những rủi ro đáng kể. Các rủi ro phổ biến bao gồm: bị thanh lý khi thị trường biến động mạnh, tỷ lệ tài trợ (funding rate) đảo chiều làm mất lợi nhuận, thanh khoản kém ảnh hưởng đến khả năng khớp lệnh, cũng như các vấn đề kỹ thuật hoặc bảo mật của nền tảng. Việc nắm rõ cơ chế thị trường và chuẩn bị kỹ lưỡng là điều kiện tiên quyết trước khi giao dịch, tránh tham gia khi chưa đủ kinh nghiệm và hiểu biết.

Để khám phá thêm về Web3, vui lòng truy cập: https://www.gate.com/

Kết luận

Contango và backwardation phản ánh kỳ vọng chung của thị trường về xu hướng giá tài sản trong tương lai. Việc theo dõi các tín hiệu này giúp nhà đầu tư nhận diện cơ hội giao dịch chênh lệch giá (arbitrage) cũng như phát hiện các điểm đảo chiều quan trọng của thị trường. Am hiểu về chênh lệch giá là kỹ năng không thể thiếu cho nhà đầu tư Web3, dù giao dịch trên sàn tập trung hay tham gia các giao thức tài chính phi tập trung (DeFi).