Yazarlar: Austin Carr, Max Chafkin, Bloomberg; Çeviri: Deng Tong, Jinse Caijing
1. Macintosh (kısaca Mac)
1984 Super Bowl efsanesi, bir zayıfın hikayesidir, ancak bu hikaye sahada geçmez. Üçüncü çeyrek sırasında, 80 milyon hayran, Los Angeles Raiders'ın savunma şampiyonu Washington Redskins'i yendiğini izlerken, bir reklamda, üniformalı, solgun yüzlü ve kel bir grup adamın tiyatroya doğru yürüdüğü gösterilir. Dev bir ekranın üzerinde, belirsiz bir Büyük Birader imgesi, toplumu "şerefle" birleştiren "saf ideoloji bahçesi" diye haykırır. Genç bir kadın öne fırlayıp dev bir çekiçle ekranı parçalayana kadar, diktatör sessiz kalır. "Görüyorsunuz," diye mırıldanır bir anlatıcı, "1984'ün 1984 gibi olmayacağını."
Bu gerçekten iyi bir reklam. Kaynak: Apple
Bu reklam, Apple'ın ilk Macintosh bilgisayarının reklamıdır ve daha sonra tarihin en ünlü ticari reklamlarından biri haline gelmiştir. Reklamın yönetmeni Ridley Scott, bilgisayarı sıkıcı bir ticari araç olmaktan çıkararak bir kimlik beyanına dönüştürmüştür. Kurucu ortak Steve Jobs ve diğer erken dönem Apple yöneticileri kendilerini isyancı ve sanatçı olarak görmüşlerdir. Steve Hayden, bu reklamın kurgusuna katılmış ve Jobs ile yakın işbirliği yapmıştır; Mac'in "insanlara güç veren bir cihaz olması gerektiğini" söylemiştir. Bu cihaz, teknolojiyi sıradan insanların eline verirken, iş dünyası ve hükümetlerin elinden almıştır. Kırk yıl sonra, kişisel bilgisayarın devrimci gücü ilham verici olmaktan çıkıp klişe haline gelmiştir; genel olarak, Apple'ın kişisel bilgisayarı ve onun halefleri olan akıllı telefonları tanımlayarak bilgi demokratikleşmesine yardımcı olduğu düşünülmektedir.
Ancak, bu etkinin bir yan etkisi, Apple'ın artık cesur bir asi olmaması ve kötü imparatorlukla karşı karşıya gelmemesidir. 1 Eleştirmenler, günümüzde Apple'ın teknolojiyi güçlerini pekiştirmek için kullandığını düşünüyor, CEO Tim Cook'un yüzü ekranda belirmekte.
1983 Ekim ayında yayımlanan Business Week dergisinin kapağı.
1983 yılındaki kapak, Apple'ın ilk rakibi IBM'in zaferini duyurdu.
Apple'ın piyasa değeri, dünyadaki diğer tüm şirketlerden daha fazla olan 3,4 trilyon dolara ulaştı. 2023 gelirleri (yaklaşık 400 milyar dolar), Danimarka veya Filipinler'in tüm ekonomik büyüklüğüne eşdeğerdir. Tahmin edebileceğiniz gibi, işin çoğu iPhone satışı etrafında dönse de, aynı zamanda daha kapsamlı hale geldi. Geçen çeyrekte, Apple'ın yalnızca dijital hizmetlerden elde ettiği satışlar 24,2 milyar dolara ulaştı ve Adobe, Airbnb, Netflix, Palantir, Spotify, Zoom ve Elon Musk'ın X'inin toplam gelirini aştı.
Şaşırtıcı bir şekilde, bu rakamlar Apple'ın etkisini ve gücünü hafife alıyor. **Apple, uygulama mağazası aracılığıyla dijital iletişim, mobil finans, sosyal ağlar, müzik, film, trafik, haber, spor ve 1'ler ve 0'lar ölçeğinde gerçekleşen hemen hemen her şeyi, yani her şeyi içeren geniş bir platformu sıkı bir şekilde kontrol ediyor. Bu yazılım ekosistemi, Apple'ın yalnızca şirketin katı mağaza politikalarına ve ilgili "insan-makine arayüzü yönergelerine", içerik standartlarına ve ücretlendirme standartlarına uyanlar tarafından erişilebilen, tamamen ideolojik bir bahçenin kendi versiyonudur. Fonlar bu sistemden geçtiğinde, ki bu genellikle olur, Apple %30'a kadar komisyon kazanabilir. iPhone'unuzu veya Apple Watch'unuzu gerçek dünyada bir kredi kartı okuyucusuna her taktığınızda, Apple bu işlemlerin küçük bir yüzdesini de alır.
Belirli bir ölçekli şirketler için, sözde "elma vergisi"nden kaçış yoktur. Bunun bir kısmı, Apple müşterilerinin sadakatinin yüksek olmasıdır, ancak aynı zamanda aslında yalnızca Google Android platformunda başka bir akıllı telefon uygulama mağazası bulunması ve bunun da benzer ücretler ve kısıtlamalar talep etmesidir. Hatta Google, iPhone'da elde edilen reklam gelirinin bir kısmını Apple'a ödemek zorundadır; bu, Google'ın Apple'ın mobil web tarayıcısının varsayılan arama sağlayıcısı olmasını sağlayan bir anlaşmanın parçasıdır. Bu ücretler yılda 20 milyar dolara kadar çıkmaktadır.
Bir bilgisayar satın almanın, sahip olduğunuz bir donanım parçası için ödeme yapmak anlamına geldiği bir zaman vardı. Şimdi, bu, son derece pahalı bir cihaz satın almak (en gelişmiş iPhone'lar için en az 1.000 dolar) ve ardından isteğe bağlı olsa da giderek daha önemli görünen diğer eklenti hizmetlerine abone olmak için yüzlerce dolar harcamak anlamına geliyor. Ekranınız çatladığında AppleCare + bunu sizin için yapabilir, iCloud fotoğraflarınızı saklayabilir ve şarkılar, fitness dersleri, TV şovları ve video oyunları için aylık bir ücret vardır. Ve dergiler: Makaleyi Bloomberg.com okuyabilir veya Apple'ın haber servisine abone olarak edinebilirsiniz. 2 Bu makaleyi iPhone'unuzda okuduktan sonra MacBook'unuzda çalışmaya geri dönebilir, Apple TV oynatıcınızda Apple yapımı bir film oynatabilir, iPad'inizde kitap okuyabilir veya Apple Watch ve AirPods'unuzla koşuya çıkabilirsiniz. Bundan sonra, Cupertino tarafından tasarlanan bir filtreye sahip olmamanın gerçekliğini yaşamak zorunda kalmamak için Apple Vision Pro kulaklık bile takabilirsiniz.
Genel olarak, Apple'ın son on yılda yükselen hisse fiyatının kanıtladığı gibi, yatırımcıların bu hakimiyetle ilgili bir sorunu yok. Ancak düzenleyiciler şüpheci. ** Mart ayında ABD Adalet Bakanlığı, Apple'ın rekabete aykırı uygulamalarını tüketicileri ve iş ortaklarını ekosistemine hapsetmek ve her iki gruptan da giderek daha fazla kar elde etmekle suçlayarak kapsamlı bir antitröst davası açtı. Antitröst davası uzun ve karmaşıktır, ancak şirketin eleştirmenlerinin aşina olduğu bir şeye inmektedir. Eski bir yöneticinin dediği gibi, "Büyük Birader olmaya başlıyorlar." Eski yönetici, diğer eski çalışanlar gibi, misilleme korkusuyla anonimlik talep etti. Diğer ülkelerde açılan benzer antitröst davalarında olduğu gibi, Apple da görevi kötüye kullanmayı reddetti ve başarısının, özellikle birlikte kullanıldığında, kullanımı kolay ve kullanımı eğlenceli yenilikçi ürünler yaratmaktan kaynaklandığını söyledi.
Steve Jobs ve ilk nesil Macintosh bilgisayarı. Fotoğrafçı: Michael L Abramson/Getty Images
Şirket sözcüsü bir açıklamada şunları belirtti: "Her zaman girişimci ve cesur olma ruhunu benimsiyoruz, sadece insanlara güç veren ve yaşamlarını zenginleştiren ürünler üretiyoruz. İnsanlar Apple ürünlerini, onları sevdikleri, güvendikleri ve her gün kullandıkları için seçiyorlar."
Bu yılın Ağustos ayında, ABD hükümetinin davası daha acil hale geldi, çünkü bir federal hakim, Google'ın Apple ile yaptığı varsayılan arama anlaşmasına dayanarak Google aleyhine olumsuz bir karar verdi. (Google itiraz edeceğini açıkladı.) Toplamda, bu iki dava, dünyanın en başarılı teknoloji şirketlerinden bazılarını nasıl değerlendirdiğimizle ilgili bir soruyu gündeme getiriyor.** Daha önce işletme hakimiyeti dengeleyicileri olarak geniş çapta görülen bu şirketler, nasıl olağanüstü güç ve etki elde ettiklerini keşfetti? Uzun zamandır ifade özgürlüğü savunucusu olarak kendini gören Apple, nasıl daha önce alay ettiği Orwellci stratejileri kullanmakla suçlanıyor? Apple'ın gücü, sevilen ürünlerinin gücünden mi geliyor, yoksa şirketin bu ürünleri rakipleri dışlamak için tasarlamasından mı?
Bu sorunların cevapları, Apple hissedarları için büyük önem taşıyor. Şirket, bankalar, film yapımcıları, otomobil üreticileri, uygulama geliştiricileri ve müşteriler de dahil olmak üzere giderek daha fazla ortakla anlaşmazlık yaşıyor; bu ortaklar, Apple'ın yıllar önce ya da on yıllar önce aşık oldukları yaratıcılık olup olmadığını sorgulamaya başladılar. Biz diğer hissedar olmayanlar için de etkisi bir o kadar büyük. Artık her zamankinden daha fazla Apple'ın dünyasında yaşıyoruz ve bu büyük ölçüde kasıtlı.
İki, iPhone
İronik olarak, Apple'ın erken başarısı açıklığından kaynaklandı. Mac'ler, dışarıdan bir geliştiricinin yapabileceklerini teorik olarak sınırlayan işletim sistemlerini çalıştırsa da, disketlerin en parlak döneminde, çok az kısıtlama ve gözetim vardı. Aldus Corp.'un kurucusu Paul Brainard (Paul Brainerd)'ın PageMaker yazılımı, 2.495 dolarlık Mac'i pahalı bir oyuncak gibi muamele görmekten kurtarmakla tanınır. O sırada Apple'ın orijinal HMI Kılavuzunun bir kopyasını gördüğünü bile hatırlamadığını söyledi. "Bir Apple satış temsilcisi iki Mac'le ofisimize geldi ve 'İşte, onlarla istediğinizi yapın' dedi" diye hatırlıyor Brainard, hemen "masaüstü yayıncılık" terimini icat etti. 3
Steve Jobs, Apple'ın entegre donanım ve yazılımını sıkı bir şekilde kontrol etme yanlısıydı, ancak 1985'te görevden alındı. O yıl PageMaker piyasaya sürüldü. 12 yıl sonra, Apple'a döndüğünde, yeni iMac için yazılım geliştirmeleri için geliştiricilere acilen ihtiyaç vardı, bu nedenle Apple'ın kontrolü bir süre gevşemişti. 1998'de, iMac'in piyasaya sürülmesinden bir ay önce, Jobs, New York'ta düzenlenen bir Apple etkinliğinde, Apple'ın 177 üçüncü taraf uygulama topladığını övünerek açıkladı. Bugünün Apple standartlarına göre bu rakam önemsiz; ancak o zamanlar Jobs, bunu "büyük" bir kilometre taşı olarak nitelendirdi.
Şirketin ürünleri giderek daha popüler hale geldikçe, geliştiricilerle olan ilişkisi de değişmeye başladı. 21. yüzyılın başlarında, Apple diğer şirketlerin iPod'a doğrudan müzik satışı için kendi dijital mağazalarını kurmalarını engelledi. Bu, müşterilerin iTunes'tan şarkı satın almasını 99 cent gibi basit bir fiyatla mümkün kıldı ve bu durum iPod'un büyük bir başarı kazanmasına yardımcı oldu. Bu aynı zamanda Apple'ın satışlardan yaklaşık %30'luk bir pay almasını sağladı. iPhone döneminde %30'luk "vergi" standart hale geldi - bu sadece müzik için değil, aynı zamanda App Store'dan satılan her türlü yazılım için geçerliydi. Apple'a göre, büyük bir pazarı işletmenin maliyetleri göz önüne alındığında, bu komisyon oldukça makul.
Bu sanal vitrin ile Jobs, Apple'ın yönergelerinin daha fazlasını uygulayabildi. **2008'den başlayarak, yazılım geliştiricilerin her mobil uygulamayı ve güncellemeyi iPhone kullanıcılarına sunulmadan önce Apple'ın inceleme ekibine göndermesi gerekiyordu ve bu, Apple'ın cihazın kalitesini ve güvenliğini korumanın anahtarı olarak gördüğü bir süreçti. iMac'in önünde oturan çok sayıda çalışan, günde 30 ila 100 uygulamayı değerlendirerek kötü, hileli, müstehcen veya başka bir şekilde sakıncalı yazılımları reddediyor. Dönemin başkanı Philip Shoemaker (Phillip Shoemaker)'e göre, Jobs'un onaylaması gerektiğini düşünmediği bir şeyi batırıp onaylarlarsa, CEO'nun kendisi inceleme ekibini azarlardı. 2010'larda Apple'da çalışan dört eski uygulama denetçisi, Apple'ın kurallarının keyfi olarak uygulandığını ve finansal çıkarlarını tatmin etmek için çarpıtıldığını söyledi. Apple, gözden geçirenlerin kararlarının öznelliğe değil Apple'ın yönergelerine dayandığını ve uygulama mağazasının geliştiricilerin tüketicilere ulaşması ve para kazanması için giriş engelini önemli ölçüde azalttığını söyledi.
Steve Jobs, Apple'ın 2007 yılı San Francisco Küresel Geliştirici Konferansı'na katıldı. Fotoğrafçı: Kim Kulish/Corbis/Getty Images
Apple'ın kurallar listesi giderek uzadıkça, yeni denetçiler için eğitim süresi bazen iki ay veya daha uzun sürebilmektedir. Bu kurallar bazı yönlerden olağanüstü bir şekilde netleşirken (şirket bir zamanlar "gaz çıkarma, hıçkırma, el feneri ve aşk kitabı" uygulamalarının yayınlanmasını yasaklama emri vermiştir, çünkü uygulama arzı talebi aşmaktadır), diğer yönlerden belirsiz hale gelmektedir ("karmaşık veya pek iyi olmayan" uygulamaları kabul etmemektedir). Apple ayrıca, geliştiricilerin %30'luk ücreti aşmalarına olanak tanıyan yenilikçi yollarla uygulama içi satın alımlar veya abonelikler eklemeyi yasaklamıştır. Geliştiricilere gönderilen reddetme e-postaları genellikle belirsizdir ve yazılım sorunlarını düzeltmek için neredeyse hiçbir bilgi sağlanmamaktadır. Apple, denetim ekibinin her hafta geliştiricilerden 1,000'den fazla telefon aldığını ve uyum sorunlarını çözmelerine yardımcı olduklarını belirtmektedir; kendilerini haksız yere reddedilmiş hissedenler için Apple bir itiraz süreci sunmaktadır.
Bay Jobs'un titiz standartları ve oyunculuk yeteneği, en büyük haberi önceden haber vermek için alaycı "bir şey daha" ifadesiyle kanıtlandığı gibi, cömertçe karşılığını verdi. 2011'de öldüğünde, App Store, iPhone ve iPad için listelenen 500.000'den fazla uygulamayla devasa bir ekonomi haline gelmişti. O yıl Apple, 72 milyon iPhone ve 32 milyon iPad sattı ve piyasa değeri Microsoft'un neredeyse iki katı olan yaklaşık 400 milyar dolara yükseldi. 40 yaşın altındaysanız, bunun ne kadar baş döndürücü bir geri dönüş olduğunu anlamak zor olabilir. Bütün bir nesil boyunca Apple, çocuklar, grafik tasarımcılar ve Bill Gates'in düşmanları için niş bir pazar olan mazlum oldu. Jobs'un ölümünden beş yıl önce, iPhone'un piyasaya sürülmesinin arifesinde, Microsoft hala dört Apple'a eşdeğer bir değere sahipti. Şimdi, zayıf taraf kraldır.
Jobs'un halefini seçmesi bu kazançları kilitlemek içindi. Tim Cook bir tasarım ustası değil ve insanlar onun işin yaratıcı yönüne fazla ilgi duymadığını düşünüyor. Açıkça, o da Jobs'un sıradan kişisel bilgisayarlara karşı olan nefretini paylaşmıyor. Cook bir süreç uzmanı ve maliyetleri düşürme konusunda bir kişidir. Apple'ın donanım tedarik zincirinden sorumlu oldu ve bu pozisyonu Compaq'ta ve daha önce IBM'deki eğitiminden kaynaklanıyor. IBM, süper bilgisayar devidir ve Apple, 1984 reklamında onu Büyük Birader olarak ima etmiştir.
Jobs ve yardımcısı için, Cook'un başarıları dahi ve mucizeler yaratıcısı arasında bir yerde. Stokları bir aylık seviyeden bir günlük seviyeye düşürdü ve aşırı üretim riskini ortadan kaldırdı. Apple'ın tedarik zincirini, o dönemin verimlilik altın standardı Dell ile rekabet edebilecek güçlü bir siparişle üretim yapan işletmeye dönüştürdü. Tayvanlı üretici Foxconn ile müzakere ederek, Apple'ın Çin'de ekipman montajı yapmasını sağladı ve bu maliyet, bu ekipmanları diğer yerlerdeki Apple işçilerinin üretim maliyetinin çok altında kaldı.
Tüm bunlar Apple için iyi bir şey, çünkü düşük maliyetle yüksek kaliteli telefonlar üretebiliyor ve aynı zamanda küresel akıllı telefon endüstrisinin çoğu kârını emiyor. Öte yandan, şirketin tedarikçileri, küçük şirketlere ya da topluluklara büyük miktarda iş vererek yaratılan karmaşayı tanımlamak için kullanılan "Walmart etkisi" benzeri bir durumu yaşıyorlar; bu bazen felaket sonuçlar doğurabiliyor. Foxconn'un çalışanlarının çoğu genç göçmen işçiler, düşük ücretler ve uzun çalışma saatleri nedeniyle şikâyet ediyorlar ve insan hakları savunucularıyla birlikte bu fabrikaları işçi kamplarına benzetiyorlar; işçiler her odada 10 kişi uyuyor. 2010'un ilk yarısında, en az 10 Foxconn işçisi intihar etti. "İçimde bir boşluk var," bir işçi o dönemde Bloomberg News'a söyledi. "Geleceğim yok."
Foxconn maaşları artırdı, bir yardım hattı açtı, intihar önleme ağları kurdu ve Apple krizin çözüldüğünü açıkladı. Ancak, sonraki yıllarda işçi aktivistlerinin eleştirileri sıradan hale geldi. Apple'ın savunucuları, Foxconn'a yönelik şikayetlerin daha çok Çinli yoksul işçilerin yaşam sorunlarıyla ilgili olduğunu düşünüyor. Öte yandan, Apple her zaman mümkün olan en düşük maaşları ödemeye bu kadar takıntılı değildi. İlk Mac, Kaliforniya'nın Fremont kentinde monte edildi.
Foxconn ve hissedarları, Apple ile olan işbirliğinin karlı olduğunu keşfettiler, ancak bazı önemsiz tedarikçiler, bu stratejilerin en iyi ihtimalle kayıtsız, en kötü ihtimalle ise sömürücü olduğunu şikayet ettiler. En kötü ünlü olanı GT Advanced Technologies Inc.'dir. 2013'te, bu şirket Apple ile bir anlaşma imzalayarak Arizona'nın Mesa şehrinde bir fabrika açtı ve safir üretmeyi amaçladı, böylece iPhone ekranlarının dayanıklılığını artırmayı hedefledi. Bir yıl geçmeden, şirket iflas etti. GT Advanced'in bir yöneticisi iflas beyanında, Apple'ı "tipik bir tuzak dönüşüm stratejisi" ve tek taraflı fiyatlandırma uygulamakla suçlayarak, şirketin tüm riski üstlenmesine neden olduğunu belirtti; iddiaya göre ekibinden "büyük çocuk pantolonunu giymelerini ve anlaşmayı kabul etmelerini" istemiş. Safir ekranlar hiç teslim edilmedi, Apple GT Advanced'in niteliğine itiraz etti ve şirketin kötü yönetildiğini iddia ederek projeden vazgeçti. (GT Advanced daha sonra ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) ile bir uzlaşmaya vardı, ancak yanlış bir davranışta bulunduğunu kabul etmedi; dava, yatırımcıları yanıltmakla suçluyordu. Apple, GT yatırımcıları tarafından açılan toplu davada bir uzlaşmaya vardıktan sonra da yanlış bir davranışta bulunduğunu reddetti.)
Önümüzdeki on yıl içinde bir model yavaş yavaş belirginleşiyor. Apple, ana bileşen tedarikçileriyle uzun vadeli sözleşmeler imzalarken, aynı zamanda gizlice iç alternatifler tasarlıyor ve nihayetinde bu tedarikçiyi rekabetçi olmaktan çıkarıyor. Örneğin, 2017'de, şirket iPhone grafik işlemcisi için tasarım sağlayan Imagination Technologies Ltd.'ye, kendi çip versiyonunu geliştirdiğini, yani grafik işlemci (GPU)'yi bildirdi. Imagination, alternatif çipin patentlerini ihlal ettiğini ve bunun hırsızlığa eşdeğer olduğunu iddia etti. Apple sonunda yeni bir lisans anlaşması kabul etti, ancak tüm bunlar olurken, Imagination'ın hisse senedi fiyatı zaten hızla düştü ve bir Çin destekli özel sermaye şirketine satıldı.
Üç yıl sonra, Apple, Intel ile olan uzun süreli işbirliğini sonlandıracağını ve sözde "Apple çipleri" kullanmaya geçeceğini açıkladı. Bu çipler Apple tarafından tasarlanıyor ve Intel'in rakibi TSMC tarafından üretiliyor. Bu karar anlaşılabilir, diğer büyük teknoloji şirketleri de benzer adımlar attı. Intel, birden fazla kez bir sonraki nesil çiplerinin piyasaya sürülmesini erteledi ve TSMC'nin gerisinde kaldı. Ancak Apple'ın bu hamlesi, Intel'in henüz tamamen toparlanmadığı bir düşüş dönemine denk geldi.
Bu dizi olayların jeopolitik etkileri var. Intel, üretimi Tayvan veya Kore fabrikalarına dışarıya vermek yerine kendi en ileri düzey çiplerini üreten son Amerikan yarı iletken şirketidir. Bu nedenle, Apple sadece tedarik zinciri yöntemini ortaklarına dayatmıyor. Bir bakıma, bu modeli Amerikan yarı iletken endüstrisine de dayatıyor ve yarı iletken endüstrisi, Amerikan ekonomisi ve ulusal güvenliğinin kritik bir bileşenidir.
Üç, Apple tarafından oluşturuldu
Ağustos 2020'de, popüler oyun "Fortnite"'ın yapımcısı Epic Games Inc., dünyaya yeni bir karakter tanıttı: Tart Tycoon. Şık bir takım elbise giyiyor, alaycı bir ifadeye sahip, profil resmi ise Smith Granny. Eğer Epic, onu tanıtma şekliyle bu tercihi yapmasaydı, bu profil resminin Cook'un ikonu olduğu pek fark edilmezdi: Bu, Apple'ın ünlü Süper Kupa reklamının tek tek sahnelerinin taklididir.
Epic'in sosyal medyada yayınladığı parodi videosunda, Tart Tycoon, Ridley Scott'un hayal gücündeki bir ekran gibi görünüyor. "Yıllar boyunca, bize şarkılar, emek ve hayaller sundular," diye bağırıyor. "Karşılığında, biz de kurbanlarımızı, kârlarımızı ve kontrolümüzü aldık." Fortnite karakteri bir çekiç kullanmak yerine, ekranı kırmak için rengarenk bir tekhorn şeklindeki bir kürek kullanıyor. "Epic, uygulama mağazası tekelini kırdı," yazıyor metin ve oyun severleri "2020'nin 1984 olmasını engellemek için savaşa katılmaya" davet ediyor.
Birçok Apple eleştirmeni gibi, Epic CEO'su Tim Sweeney (Tim Sweeney) küçük yaşlardan beri bir Apple hayranıdır ve 1998'de Jobs tarafından desteklenen ilk iMac geliştiricilerinden biridir. Ancak son yıllarda, Sweeney, Cook ve diğer yöneticilerden yazılım şirketlerinin iPhone'da kendi uygulama mağazalarını açmalarına izin vermelerini istiyor, bu da Epic'in Apple'ın içerik kısıtlamalarını ve yüksek ücretlerini aşmasını sağlayacak.
Bu öneri, App Store'un resmi koşullarına aykırı, ancak tamamen imkansız değil. Apple, Prime Video'yu Apple TV'de başlatma karşılığında Amazon'un satış komisyonunu %50 azaltarak %15'e düşürmek için Amazon ile gizli bir anlaşma yaptı. Apple, ayrıca Netflix'i özel olarak uyardı; bu akış devi uygulama içi abonelik satın alımını iptal etmeyi test etmeyi durdurmadığı takdirde benzer düzenlemeleri sona erdireceğini bildirdi. Apple, Tencent Holdings'e ve 9 milyon kullanıcısı olan anlık mesajlaşma uygulaması WeChat'e yemek siparişi verebilen veya taksi çağırabilen iç “mini programlar” oluşturma izni verdi, bu da kendi kurallarını ihlal etti. Apple, hiçbir geliştiriciyi kayırmayacağını ve kaliteli video akışı ve mini programlara ilişkin kuralların nihayetinde aynı şekilde uygulanacağını belirtti. 2020 yılının sonunda, Apple, geliri 1 milyon doların altında olan geliştiricilerin standart %30 yerine %15 komisyon ödemelerine izin vereceğini duyurdu.
Epic, WeChat'in erişimine sahip değil, ancak Tencent, Epic'in bir yatırımcısı ve Fortnite gişe rekorları kıran bir film. Bu nedenle, endişelerini kamuoyuna açıklamadan önce Sweeney müzakere etmeye çalıştı. Haziran ayında, Cook'a ve birkaç yardımcısına bir e-posta gönderdi ve Apple'dan Epic ve diğer geliştiricilerin rakip uygulama mağazalarının PC'lerde olduğu gibi yazılım dağıtımını açmasına izin vermesini istedi. Apple'ın itirazından sonra, 13 Ağustos günü saat 02:08'de başka bir e-posta gönderdi ve Epic'in "artık Apple'ın ödeme işleme kısıtlamalarına uymayacağını" ve bunun yerine Fortnite'ta kendi ticari sistemini başlatacağını duyurdu. Başka bir deyişle, Sweeney tek taraflı olarak Apple vergisini ödemeyi durdurmaya karar verdi. Apple, Fortnite'ı uygulama mağazasından kaldırarak yanıt verdi. Birkaç saat sonra Epic "1980 - Fortnite" ı piyasaya sürdü. Ayrıca 65 sayfalık bir dava açtı.
Federal bir yargıç nihayet Epic'in Apple ile olan sözleşmesini ihlal ettiğine ve App Store'un kendisinin yasal olduğuna karar verdi, ancak Apple'ın önemli bir ayarlama yapması gerekiyordu. Epic ve diğer geliştiricilerin, Apple'ın bazı ücretlerini atlatmak için ağdaki kendi ödeme sistemlerine bağlanmalarına izin verilmelidir. Ancak Apple daha sonra bu özelliği eklediğinde, harici satın alma seçeneğini anlamsız hale getiren yeni kurallar ve ücretler de getirdi. Bu yeni sistemi benimseyen herhangi bir geliştirici, web sitesi işlem geçmişini Apple ile paylaşmayı, denetimlerden geçmeyi ve iPhone dışında yapılan ödemeler için %27 komisyon ödemeyi kabul etmelidir. Bu sayı önemli görünüyor. Kredi kartı işlem ücretleri genellikle %3 civarındadır, bu da Apple'ın %30'luk vergiyi aynı sayıya ulaşan ancak çok daha fazla evrak işi olan bir vergiyle etkin bir şekilde değiştirdiği anlamına gelir. Epic, yasal bir belgede "Apple'ın sözde uyumluluğunun" bir "aldatmaca" olduğunu savunarak yüksek sesle protesto etti. İki şirket tekrar mahkemeye çıktı.
Buna rağmen, Epic'in davası, Apple ile yazılım üreticileri ve onun tüm ekosisteminin bağımlı olduğu ortaklık ilişkilerinin bir dönüm noktasıdır. Spotify Technology SA gibi birkaç şirket, Apple'ın rakip hizmetlerine karşı sahip olduğu içsel avantajlardan son derece rahatsız oldular ve kendilerini, iddia ettikleri rekabet karşıtı uygulamaları açıkça eleştirmeye başladılar. Bu arada, Apple imparatorluğunun birçok diğer köşesinde, güçlü ortaklar arka planda şikayet etmeye başladılar. Apple, ortaklarının büyük bir çoğunluğunun şirketle işbirliği sayesinde büyüdüğünü ve yüksek standartlarının müşterilere en iyi ürünleri sunmayı amaçladığını belirtti.
Hoşnutsuz ortaklardan biri, iki yıl önce tüketici finansmanını bozmayı vaat eden titanyum bir kredi kartı olan Apple Card'ı piyasaya sürmek için Apple ile güçlerini birleştiren Goldman Sachs Group. Yatırım firmasının eski bir üst düzey yöneticisine göre, Goldman Sachs ekibi, Apple'ın meslektaşlarının yasal uyumluluktan pazarlamaya kadar her şeyi pazarlık etmede son derece kibirli olduklarını tespit etti. Kart piyasaya sürüldüğünde, Goldman Sachs yöneticilerinin hoşnutsuzluğuna rağmen, "banka tarafından değil, Apple tarafından yaratıldığını" söyleyen bir slogan attı. "Tepki, 'Ne demek bu şeyi kendin yaptın?' oldu. Çünkü nasıl kredi alacağınızı veya düzenlemelere nasıl uyacağınızı bilmiyorsunuz" dedi. "Sanki sadece bir tedarikçiyiz ve Goldman Sachs bir tedarikçi gibi muamele görmeye alışkın değil." Bir Goldman Sachs sözcüsü yorum yapmaktan kaçındı.
Detroit'te de benzer bir durum yaşandı. iPhone uygulamalarını bir arabanın ekranında görüntülemek için kullanılan bir yazılım olan Apple CarPlay, başlangıçta bir sürücü olanağı olarak kabul edildi. Ancak sonunda, bazı otomobil üreticileri, Apple'ın kendisini tüm arabalarına geri dönüşü olmayan bir şekilde entegre etmeye çalıştığından endişelenmeye başladı. 2022'de Apple, CarPlay'in hız göstergeleri, klima kontrolü, yakıt göstergeleri ve diğer alanları kapsayacak şekilde genişleyeceğini duyurdu. GM'nin düşüncesine aşina olan kişiler, Apple'ın ürün geri bildirimlerini nadiren dinlediğini ve bunun yerine GM'nin arabalarını yazılımı için bir dağıtım merkezi olarak gördüğünü söylüyor. General Motors'un strateji ve inovasyondan sorumlu kıdemli başkan yardımcısı Alan Wexler, bu yılın başlarında Bloomberg Businessweek'e (Alan Wexler) verdiği demeçte, yeni nesil CarPlay'in arabalarını "sürdüğünüz iPhone'lara" dönüştürebileceğini söyledi. Apple, CarPlay'in isteğe bağlı olduğunu ve otomobil üreticilerinin bunu ücretsiz olarak entegre edebileceğini söylüyor.
Bu zamana kadar, Apple'ın kültürel etkisi teknolojinin çok ötesine ve Hollywood'a yayılmıştı. **Premium yayın hizmeti Apple TV+, gerçekten olağanüstü bir prodüksiyon olan uyumsuz sitcom Ted Lasso'nun yapımcılığını üstlendi. Bununla birlikte, departmanın diğer bölümlerinde, sanatçılar, bir şirketin görünüşte keyfi, belirsiz veya düpedüz tuhaf nedenlerle projeleri önemli ölçüde fazla harcamaya veya kapatmaya istekli olduğunu söyleyerek, herhangi bir iPhone geliştiricisininkine son derece benzer şikayetlerde bulunmaya başladılar. Şirketin şovlarından birinin yapımcısı, "dünyanın en zengin şirketinin, yalnızca sıfır faiz oranı ortamında mantıklı olan bir şirket içi markalaşma kampanyası yürütmesi" gibi, tüm çabanın içi boş ve kendi kendine hizmet ettiğini hissettiğini söyledi. ”
Apple, Oscar ödüllü senarist Cord Jefferson tarafından ortaklaşa yaratılan bir sitcom'u iptal etti,10 çünkü Cook, Jefferson'ın eski işvereni ve şovun ilham kaynağı olan feshedilmiş blog Gawker'a karşı kin besledi. Şirket, Apple'ın işiyle ilgili konuların nasıl ele alınacağı konusundaki yaratıcı anlaşmazlıklar nedeniyle komedyen Jon Stewart ile bağlarını kopardı. Bu bahar Stewart, Biden yönetiminin antitröst baskısına liderlik eden Federal Ticaret Komisyonu Başkanı Lina Khan ile röportaj yapmak için The Daily Show'a geri döndü.
Önceki bölümde, Stuart bir monolog yaparak teknoloji yöneticilerinin yapay zeka hakkında absürt iddialarda bulunmalarını nazikçe alay etti. Khan'a, Apple'ın patronlarının cihazlarına yapay zeka özellikleri eklemek için aktif olarak çaba gösterdiğini ancak bu fikri kesin bir şekilde reddettiklerini söyledi. Stuart sordu: "Neden bu konuları kamu alanında tartışmaktan bu kadar korkuyorlar?" Khan, Apple'ın pazar hakimiyetinin sorunun kaynağı olduğunu düşünüyor. O, "Bu, birkaç şirkette bu kadar çok güç ve karar verme yetkisinin toplanmasının getirdiği tehlikelerden birini tam olarak gösteriyor," dedi.
Stewart, Apple'da çalıştığı sırada onunla röportaj yapmaya çalıştığını belirtti, ancak bu fikir reddedildi. "Apple, bunu yapmamamız gerektiğini söyledi," dedi. Ardından bu komedyen, ifadesiz bir şekilde, "Bu senin işinle ilgili değil," dedi.
Dört, Dava
11 gün önce "The Daily Show" programında ortaya çıkan bu durumdan önce, ABD Adalet Bakanlığı'nın çalışanları, Apple'ın gücünü büyük ölçüde sınırlamaya çalışarak dava açtı. Davaya dahil olan kişilerin belirttiğine göre, savcılar 2019'dan beri Apple'ı araştırıyor, şirketin ortakları (General Motors ve Goldman Sachs yöneticileri de dahil) ile röportaj yapıyor ve çok sayıda iç belge topluyorlar. Ayrıca, Epic davasının her gününe katıldılar, kendi soruşturmaları için potansiyel kanıtları dinlediler ve muhtemel hukuki stratejileri derinlemesine incelediler.
Federal savcıların anladığına göre, Epic davasını zayıflatan nedenlerden biri, Google'ın uygulama mağazasının benzer platform ücretleri ve kurallara sahip olması ancak daha fazla kullanıcıya sahip olmasıdır. Yani, Apple uygulama mağazası pazarında gerçekten tekel olup olmadığından bile emin değil. (Epic, Google'a da dava açtı ve jüri 2023 Aralık'ta Epic lehine bir karar verdi. Google, karara itiraz ediyor.)
Apple'a karşı dava açma sürecinde, ABD Adalet Bakanlığı kapsamı genişletti ve Apple'ın ekosistemini nasıl kontrol ettiğine odaklandı; bu, hükümetin ABD gelirindeki payının %70'ten fazla olduğunu iddia ettiği "yüksek performanslı akıllı telefon pazarı" ile ilgili dava dilekçesinde belirttiği gibi, Apple'ın bu pazarı domine etmesini sağlıyor. Apple'ın yanıtında çürüttüğü gibi, genel olarak kabul görmüş bir "yüksek performanslı akıllı telefon pazarı" yoktur. 11
Ayrıca, Adalet Bakanlığı'nın davalarının hedef aldığı kilitlenme etkisi, tam da Apple tüketicilerinin ürünlerini en çok sevdiği yer - kendilerini güvende hissetmeleri ve kullanımının çok kolay olması.** Ancak ABD Adalet Bakanlığı'nın nihai görüşü, Apple'ın entegre donanım, yazılım ve uygulama mağazasının rekabeti engelleyerek tüketicilerin rakip ürünlerine geçmesini neredeyse imkansız hale getirdiği yönünde.** Hayatınızı iPhone'dan Android cihaza geçirmek zaten yeterince zor, bir de kişisel verilerinizi ve satın aldığınız içerikleri korumanız gerekiyor. Eğer diğer pahalı Apple cihazları ve abonelikler için de ödeme yapıyorsanız, o zaman daha da zorlaşıyor.
Adalet Bakanlığı'nın Mart ayında açtığı dava, Apple'ın rakiplerin bu durumu yaratmasını engellemedeki rolünü de hedef alıyor. Örneğin, Apple, üçüncü taraf akıllı saatlerin belirli durumlarda iPhone ile sürekli bağlantı kurma yeteneğini sınırladı ve bu da onların hızını Apple Watch'a göre biraz düşürdü. Mobil mesajlaşmada, Apple dışındaki SMS'ler yeşil baloncuk içinde görünürken, kendi donanımları üzerinden gönderilen SMS'ler mavi olarak görünmektedir, bu da iPhone kullanmayanlar için sosyal bir damga oluşturuyor. (TikTok'ta bir meme videosunun başlangıcı şöyle: "10 puan aldı ama bir Android telefon kullandı. Yeni puanı ne?" 12) Bu dava sonuçlanması yıllar alacak, ancak Adalet Bakanlığı'nın Google'a karşı kazandığı dava, bu davanın riskinin ne kadar yüksek olduğunu gösteriyor. Hükümet, arama devi için mahkemeden bölünmesini talep etmeyi düşünüyor, eğer kazanırlarsa, hükümet Apple'a karşı da aynı önlemleri alabilir.
Dava reddedilse bile, bu dava Apple'ın liderliğinin zayıflamakta olduğunu gösterebilir. Sonuçta, rekabet karşıtı davranışlar bazen bir şirketin yaratıcılık tükenmesinin bir belirtisidir. Spotify CEO'su Daniel Ek (Daniel Ek) bu yılın başlarında şunları yazdı: "Artık teknoloji ve tasarım sınırlarını aşan Apple değil. Bu şirket duraklama içinde, yeni alanlar açmıyor ve bir zamanlar onu yenilikçi bir parlaklık örneği yapan ilkelere ihanet ediyor."
Bu tür suçlamalar yeni değil. Cook'un CEO olarak görev süresinin neredeyse tamamında, eleştirmenler Apple'ın asla iPhone ile karşılaştırılabilecek bir ürün piyasaya sürmeyeceğini düşündü. Ayrıca karşıt görüşler de var: Apple Watch ve AirPods'un satışları yeni kategorileri tanımlamak için yeterli. Şirketin dizüstü bilgisayarları ve tabletleri her zaman en iyi ürünler olarak değerlendirildi. Ancak ürün yelpazesinin başarılı olmasının büyük ölçüde nedeni, birçok ürünün esasen iPhone'un genişletmeleri olmasıdır; eğer zaten Apple'ın bahçesinde dijital bir yaşam sürüyorsanız, bunlar varsayılan seçeneklerdir. Başarıları, belki de Adalet Bakanlığı'nın görüşünü doğruluyor, çürütmüyor.
Bu yılın başlarında, Apple on yıl içinde 10 milyar dolar harcadıktan sonra bir elektrikli araç projesinden vazgeçti. Vision Pro kulaklığı henüz geliştiriciler tarafından ilgi görmedi, belki de bu şirketin ortakları veya tüketicilerle olan ilişkilerinin gergin olmasındandır; tüketiciler çoğunlukla 3,500 dolarlık fiyatı nedeniyle onu göz ardı ediyor. Şu anda bu kulaklığın iki amacı var: çok pahalı bir kişisel sinema olarak ve Apple'ın titiz kontrolünü giyenin her anına entegre eden güzel bir metafor olarak. Bu anlamda, '1984' reklamının tersidir. Apple, insanları elektrikli ekranları kırma yetkisi vermek yerine, onları elektrikli ekranların içine sarma çabasındadır.
Bu önemli mi? Kısa vadede, önemli değil. Düzenleyici baskı ve kamu eleştirisi ile karşılaşmasına rağmen, Apple'ın hisse senedi fiyatı etkilenmedi. 16 Temmuz'da, hisse fiyatı tarihinin en yüksek seviyesine ulaştı. Apple, iPhone için yeni yapay zeka araçları ve geliştirilmiş sanal asistan çıkaracağını duyurdu. Bu robotun yetenekleri eski Siri'den daha iyi olacak, ancak ChatGPT'nin yeteneklerinden daha hafif olacak. Eğer yeni Siri soruları yanıtlayamazsa, yalnızca OpenAI hizmetinin bağlantısını verecek. Bu, en basit anlamıyla güvenli ve kademeli bir düzeltmedir, "bir şey daha".
Ancak uzun vadede, bir şirketin Mac'i yarattığında geliştirmek için çok çalıştığı ahlaki otoritenin bir kısmını kaybettiğini görmemek zor. Apple, ilk ortaklarına mevcut ortaklarına davrandığı gibi davranmış olsaydı, Apple muhtemelen var olmazdı. İlk öldürücü uygulama olan ve Apple II için bir hesap tablosu programı olan VisiCalc, Mac öncesi şirketi bir hobi eğlencesinden bir PC öncüsüne dönüştürdü. Kurucu ortak Bob Frankston (Bob Frankston), Jobs'un VisiCalc ekibine bugünün kurallarını empoze etmeye çalışması durumunda, "teknik yanıtının" "orta parmak yukarıya" olacağını söyledi. Bir başka efsanevi bilgisayar bilimcisi Alan Kay (Alan Kay), iMac sonrası dönemde şirketlerin Jobs'un orijinal ideallerinden saptığından şikayet etti. Kay, "Erken dönem 'düşünce çarkı' hedefleri yerine 'kitlesel tüketiciler için kolaylık' seçti" dedi. "iPhone'lar ve iPad'ler ilk fikirlerimden bazılarına benziyor, ancak aklımdakinin neredeyse tam tersi şekilde kullanılıyorlar."
Apple'ın kendisi de algıdaki bu değişimin farkında, ancak nasıl yanıt vereceğinden emin görünmüyor. Bu bahar, şirket 14 "Crush" reklamını yayınladı, ancak kısa süre sonra tanıtımını durdurdu, bu da eleştirmenlerin Apple'ın gücünün yıkıcı hale geldiğini hissettiği hissini mükemmel bir şekilde yakalıyor gibi görünüyordu. "Crush", gerçek hayattaki yaratıcı araçlardan oluşan bir piramide baskı yapan dev bir hidrolik presle açılıyor. Hidrolik presin altında dik bir piyano, bir gitar ve bir trompet bulunur; Bir şövale boya şişeleri ile oturur; kilden bir heykel; bir satranç seti; bir vinil plak çalar; kamera lensleri; Ve bir yığın defter. Arka planda Sonny & Cher'in All I Ever Need Is You şarkısı çalarken, hidrolik pres durdurulamaz ve karşı konulmaz bir şekilde alçalıyor ve içindeki her şeyi renkli bir toza sıkıştırıyor. Ardından, hidrolik pres kaldırıldı ve Apple'ın yeni iPad'i ortaya çıktı. Önceki nesle göre daha incedir.
View Original
The content is for reference only, not a solicitation or offer. No investment, tax, or legal advice provided. See Disclaimer for more risks disclosure.
Bloomberg: Apple dünyayı nasıl yönetiyor?
Yazarlar: Austin Carr, Max Chafkin, Bloomberg; Çeviri: Deng Tong, Jinse Caijing
1. Macintosh (kısaca Mac)
1984 Super Bowl efsanesi, bir zayıfın hikayesidir, ancak bu hikaye sahada geçmez. Üçüncü çeyrek sırasında, 80 milyon hayran, Los Angeles Raiders'ın savunma şampiyonu Washington Redskins'i yendiğini izlerken, bir reklamda, üniformalı, solgun yüzlü ve kel bir grup adamın tiyatroya doğru yürüdüğü gösterilir. Dev bir ekranın üzerinde, belirsiz bir Büyük Birader imgesi, toplumu "şerefle" birleştiren "saf ideoloji bahçesi" diye haykırır. Genç bir kadın öne fırlayıp dev bir çekiçle ekranı parçalayana kadar, diktatör sessiz kalır. "Görüyorsunuz," diye mırıldanır bir anlatıcı, "1984'ün 1984 gibi olmayacağını."
Bu gerçekten iyi bir reklam. Kaynak: Apple
Bu reklam, Apple'ın ilk Macintosh bilgisayarının reklamıdır ve daha sonra tarihin en ünlü ticari reklamlarından biri haline gelmiştir. Reklamın yönetmeni Ridley Scott, bilgisayarı sıkıcı bir ticari araç olmaktan çıkararak bir kimlik beyanına dönüştürmüştür. Kurucu ortak Steve Jobs ve diğer erken dönem Apple yöneticileri kendilerini isyancı ve sanatçı olarak görmüşlerdir. Steve Hayden, bu reklamın kurgusuna katılmış ve Jobs ile yakın işbirliği yapmıştır; Mac'in "insanlara güç veren bir cihaz olması gerektiğini" söylemiştir. Bu cihaz, teknolojiyi sıradan insanların eline verirken, iş dünyası ve hükümetlerin elinden almıştır. Kırk yıl sonra, kişisel bilgisayarın devrimci gücü ilham verici olmaktan çıkıp klişe haline gelmiştir; genel olarak, Apple'ın kişisel bilgisayarı ve onun halefleri olan akıllı telefonları tanımlayarak bilgi demokratikleşmesine yardımcı olduğu düşünülmektedir.
Ancak, bu etkinin bir yan etkisi, Apple'ın artık cesur bir asi olmaması ve kötü imparatorlukla karşı karşıya gelmemesidir. 1 Eleştirmenler, günümüzde Apple'ın teknolojiyi güçlerini pekiştirmek için kullandığını düşünüyor, CEO Tim Cook'un yüzü ekranda belirmekte.
1983 Ekim ayında yayımlanan Business Week dergisinin kapağı.
Apple'ın piyasa değeri, dünyadaki diğer tüm şirketlerden daha fazla olan 3,4 trilyon dolara ulaştı. 2023 gelirleri (yaklaşık 400 milyar dolar), Danimarka veya Filipinler'in tüm ekonomik büyüklüğüne eşdeğerdir. Tahmin edebileceğiniz gibi, işin çoğu iPhone satışı etrafında dönse de, aynı zamanda daha kapsamlı hale geldi. Geçen çeyrekte, Apple'ın yalnızca dijital hizmetlerden elde ettiği satışlar 24,2 milyar dolara ulaştı ve Adobe, Airbnb, Netflix, Palantir, Spotify, Zoom ve Elon Musk'ın X'inin toplam gelirini aştı.
Şaşırtıcı bir şekilde, bu rakamlar Apple'ın etkisini ve gücünü hafife alıyor. **Apple, uygulama mağazası aracılığıyla dijital iletişim, mobil finans, sosyal ağlar, müzik, film, trafik, haber, spor ve 1'ler ve 0'lar ölçeğinde gerçekleşen hemen hemen her şeyi, yani her şeyi içeren geniş bir platformu sıkı bir şekilde kontrol ediyor. Bu yazılım ekosistemi, Apple'ın yalnızca şirketin katı mağaza politikalarına ve ilgili "insan-makine arayüzü yönergelerine", içerik standartlarına ve ücretlendirme standartlarına uyanlar tarafından erişilebilen, tamamen ideolojik bir bahçenin kendi versiyonudur. Fonlar bu sistemden geçtiğinde, ki bu genellikle olur, Apple %30'a kadar komisyon kazanabilir. iPhone'unuzu veya Apple Watch'unuzu gerçek dünyada bir kredi kartı okuyucusuna her taktığınızda, Apple bu işlemlerin küçük bir yüzdesini de alır.
Belirli bir ölçekli şirketler için, sözde "elma vergisi"nden kaçış yoktur. Bunun bir kısmı, Apple müşterilerinin sadakatinin yüksek olmasıdır, ancak aynı zamanda aslında yalnızca Google Android platformunda başka bir akıllı telefon uygulama mağazası bulunması ve bunun da benzer ücretler ve kısıtlamalar talep etmesidir. Hatta Google, iPhone'da elde edilen reklam gelirinin bir kısmını Apple'a ödemek zorundadır; bu, Google'ın Apple'ın mobil web tarayıcısının varsayılan arama sağlayıcısı olmasını sağlayan bir anlaşmanın parçasıdır. Bu ücretler yılda 20 milyar dolara kadar çıkmaktadır.
Bir bilgisayar satın almanın, sahip olduğunuz bir donanım parçası için ödeme yapmak anlamına geldiği bir zaman vardı. Şimdi, bu, son derece pahalı bir cihaz satın almak (en gelişmiş iPhone'lar için en az 1.000 dolar) ve ardından isteğe bağlı olsa da giderek daha önemli görünen diğer eklenti hizmetlerine abone olmak için yüzlerce dolar harcamak anlamına geliyor. Ekranınız çatladığında AppleCare + bunu sizin için yapabilir, iCloud fotoğraflarınızı saklayabilir ve şarkılar, fitness dersleri, TV şovları ve video oyunları için aylık bir ücret vardır. Ve dergiler: Makaleyi Bloomberg.com okuyabilir veya Apple'ın haber servisine abone olarak edinebilirsiniz. 2 Bu makaleyi iPhone'unuzda okuduktan sonra MacBook'unuzda çalışmaya geri dönebilir, Apple TV oynatıcınızda Apple yapımı bir film oynatabilir, iPad'inizde kitap okuyabilir veya Apple Watch ve AirPods'unuzla koşuya çıkabilirsiniz. Bundan sonra, Cupertino tarafından tasarlanan bir filtreye sahip olmamanın gerçekliğini yaşamak zorunda kalmamak için Apple Vision Pro kulaklık bile takabilirsiniz.
Genel olarak, Apple'ın son on yılda yükselen hisse fiyatının kanıtladığı gibi, yatırımcıların bu hakimiyetle ilgili bir sorunu yok. Ancak düzenleyiciler şüpheci. ** Mart ayında ABD Adalet Bakanlığı, Apple'ın rekabete aykırı uygulamalarını tüketicileri ve iş ortaklarını ekosistemine hapsetmek ve her iki gruptan da giderek daha fazla kar elde etmekle suçlayarak kapsamlı bir antitröst davası açtı. Antitröst davası uzun ve karmaşıktır, ancak şirketin eleştirmenlerinin aşina olduğu bir şeye inmektedir. Eski bir yöneticinin dediği gibi, "Büyük Birader olmaya başlıyorlar." Eski yönetici, diğer eski çalışanlar gibi, misilleme korkusuyla anonimlik talep etti. Diğer ülkelerde açılan benzer antitröst davalarında olduğu gibi, Apple da görevi kötüye kullanmayı reddetti ve başarısının, özellikle birlikte kullanıldığında, kullanımı kolay ve kullanımı eğlenceli yenilikçi ürünler yaratmaktan kaynaklandığını söyledi.
Steve Jobs ve ilk nesil Macintosh bilgisayarı. Fotoğrafçı: Michael L Abramson/Getty Images
Şirket sözcüsü bir açıklamada şunları belirtti: "Her zaman girişimci ve cesur olma ruhunu benimsiyoruz, sadece insanlara güç veren ve yaşamlarını zenginleştiren ürünler üretiyoruz. İnsanlar Apple ürünlerini, onları sevdikleri, güvendikleri ve her gün kullandıkları için seçiyorlar."
Bu yılın Ağustos ayında, ABD hükümetinin davası daha acil hale geldi, çünkü bir federal hakim, Google'ın Apple ile yaptığı varsayılan arama anlaşmasına dayanarak Google aleyhine olumsuz bir karar verdi. (Google itiraz edeceğini açıkladı.) Toplamda, bu iki dava, dünyanın en başarılı teknoloji şirketlerinden bazılarını nasıl değerlendirdiğimizle ilgili bir soruyu gündeme getiriyor.** Daha önce işletme hakimiyeti dengeleyicileri olarak geniş çapta görülen bu şirketler, nasıl olağanüstü güç ve etki elde ettiklerini keşfetti? Uzun zamandır ifade özgürlüğü savunucusu olarak kendini gören Apple, nasıl daha önce alay ettiği Orwellci stratejileri kullanmakla suçlanıyor? Apple'ın gücü, sevilen ürünlerinin gücünden mi geliyor, yoksa şirketin bu ürünleri rakipleri dışlamak için tasarlamasından mı?
Bu sorunların cevapları, Apple hissedarları için büyük önem taşıyor. Şirket, bankalar, film yapımcıları, otomobil üreticileri, uygulama geliştiricileri ve müşteriler de dahil olmak üzere giderek daha fazla ortakla anlaşmazlık yaşıyor; bu ortaklar, Apple'ın yıllar önce ya da on yıllar önce aşık oldukları yaratıcılık olup olmadığını sorgulamaya başladılar. Biz diğer hissedar olmayanlar için de etkisi bir o kadar büyük. Artık her zamankinden daha fazla Apple'ın dünyasında yaşıyoruz ve bu büyük ölçüde kasıtlı.
İki, iPhone
İronik olarak, Apple'ın erken başarısı açıklığından kaynaklandı. Mac'ler, dışarıdan bir geliştiricinin yapabileceklerini teorik olarak sınırlayan işletim sistemlerini çalıştırsa da, disketlerin en parlak döneminde, çok az kısıtlama ve gözetim vardı. Aldus Corp.'un kurucusu Paul Brainard (Paul Brainerd)'ın PageMaker yazılımı, 2.495 dolarlık Mac'i pahalı bir oyuncak gibi muamele görmekten kurtarmakla tanınır. O sırada Apple'ın orijinal HMI Kılavuzunun bir kopyasını gördüğünü bile hatırlamadığını söyledi. "Bir Apple satış temsilcisi iki Mac'le ofisimize geldi ve 'İşte, onlarla istediğinizi yapın' dedi" diye hatırlıyor Brainard, hemen "masaüstü yayıncılık" terimini icat etti. 3
Steve Jobs, Apple'ın entegre donanım ve yazılımını sıkı bir şekilde kontrol etme yanlısıydı, ancak 1985'te görevden alındı. O yıl PageMaker piyasaya sürüldü. 12 yıl sonra, Apple'a döndüğünde, yeni iMac için yazılım geliştirmeleri için geliştiricilere acilen ihtiyaç vardı, bu nedenle Apple'ın kontrolü bir süre gevşemişti. 1998'de, iMac'in piyasaya sürülmesinden bir ay önce, Jobs, New York'ta düzenlenen bir Apple etkinliğinde, Apple'ın 177 üçüncü taraf uygulama topladığını övünerek açıkladı. Bugünün Apple standartlarına göre bu rakam önemsiz; ancak o zamanlar Jobs, bunu "büyük" bir kilometre taşı olarak nitelendirdi.
Şirketin ürünleri giderek daha popüler hale geldikçe, geliştiricilerle olan ilişkisi de değişmeye başladı. 21. yüzyılın başlarında, Apple diğer şirketlerin iPod'a doğrudan müzik satışı için kendi dijital mağazalarını kurmalarını engelledi. Bu, müşterilerin iTunes'tan şarkı satın almasını 99 cent gibi basit bir fiyatla mümkün kıldı ve bu durum iPod'un büyük bir başarı kazanmasına yardımcı oldu. Bu aynı zamanda Apple'ın satışlardan yaklaşık %30'luk bir pay almasını sağladı. iPhone döneminde %30'luk "vergi" standart hale geldi - bu sadece müzik için değil, aynı zamanda App Store'dan satılan her türlü yazılım için geçerliydi. Apple'a göre, büyük bir pazarı işletmenin maliyetleri göz önüne alındığında, bu komisyon oldukça makul.
Bu sanal vitrin ile Jobs, Apple'ın yönergelerinin daha fazlasını uygulayabildi. **2008'den başlayarak, yazılım geliştiricilerin her mobil uygulamayı ve güncellemeyi iPhone kullanıcılarına sunulmadan önce Apple'ın inceleme ekibine göndermesi gerekiyordu ve bu, Apple'ın cihazın kalitesini ve güvenliğini korumanın anahtarı olarak gördüğü bir süreçti. iMac'in önünde oturan çok sayıda çalışan, günde 30 ila 100 uygulamayı değerlendirerek kötü, hileli, müstehcen veya başka bir şekilde sakıncalı yazılımları reddediyor. Dönemin başkanı Philip Shoemaker (Phillip Shoemaker)'e göre, Jobs'un onaylaması gerektiğini düşünmediği bir şeyi batırıp onaylarlarsa, CEO'nun kendisi inceleme ekibini azarlardı. 2010'larda Apple'da çalışan dört eski uygulama denetçisi, Apple'ın kurallarının keyfi olarak uygulandığını ve finansal çıkarlarını tatmin etmek için çarpıtıldığını söyledi. Apple, gözden geçirenlerin kararlarının öznelliğe değil Apple'ın yönergelerine dayandığını ve uygulama mağazasının geliştiricilerin tüketicilere ulaşması ve para kazanması için giriş engelini önemli ölçüde azalttığını söyledi.
Steve Jobs, Apple'ın 2007 yılı San Francisco Küresel Geliştirici Konferansı'na katıldı. Fotoğrafçı: Kim Kulish/Corbis/Getty Images
Apple'ın kurallar listesi giderek uzadıkça, yeni denetçiler için eğitim süresi bazen iki ay veya daha uzun sürebilmektedir. Bu kurallar bazı yönlerden olağanüstü bir şekilde netleşirken (şirket bir zamanlar "gaz çıkarma, hıçkırma, el feneri ve aşk kitabı" uygulamalarının yayınlanmasını yasaklama emri vermiştir, çünkü uygulama arzı talebi aşmaktadır), diğer yönlerden belirsiz hale gelmektedir ("karmaşık veya pek iyi olmayan" uygulamaları kabul etmemektedir). Apple ayrıca, geliştiricilerin %30'luk ücreti aşmalarına olanak tanıyan yenilikçi yollarla uygulama içi satın alımlar veya abonelikler eklemeyi yasaklamıştır. Geliştiricilere gönderilen reddetme e-postaları genellikle belirsizdir ve yazılım sorunlarını düzeltmek için neredeyse hiçbir bilgi sağlanmamaktadır. Apple, denetim ekibinin her hafta geliştiricilerden 1,000'den fazla telefon aldığını ve uyum sorunlarını çözmelerine yardımcı olduklarını belirtmektedir; kendilerini haksız yere reddedilmiş hissedenler için Apple bir itiraz süreci sunmaktadır.
Bay Jobs'un titiz standartları ve oyunculuk yeteneği, en büyük haberi önceden haber vermek için alaycı "bir şey daha" ifadesiyle kanıtlandığı gibi, cömertçe karşılığını verdi. 2011'de öldüğünde, App Store, iPhone ve iPad için listelenen 500.000'den fazla uygulamayla devasa bir ekonomi haline gelmişti. O yıl Apple, 72 milyon iPhone ve 32 milyon iPad sattı ve piyasa değeri Microsoft'un neredeyse iki katı olan yaklaşık 400 milyar dolara yükseldi. 40 yaşın altındaysanız, bunun ne kadar baş döndürücü bir geri dönüş olduğunu anlamak zor olabilir. Bütün bir nesil boyunca Apple, çocuklar, grafik tasarımcılar ve Bill Gates'in düşmanları için niş bir pazar olan mazlum oldu. Jobs'un ölümünden beş yıl önce, iPhone'un piyasaya sürülmesinin arifesinde, Microsoft hala dört Apple'a eşdeğer bir değere sahipti. Şimdi, zayıf taraf kraldır.
Jobs'un halefini seçmesi bu kazançları kilitlemek içindi. Tim Cook bir tasarım ustası değil ve insanlar onun işin yaratıcı yönüne fazla ilgi duymadığını düşünüyor. Açıkça, o da Jobs'un sıradan kişisel bilgisayarlara karşı olan nefretini paylaşmıyor. Cook bir süreç uzmanı ve maliyetleri düşürme konusunda bir kişidir. Apple'ın donanım tedarik zincirinden sorumlu oldu ve bu pozisyonu Compaq'ta ve daha önce IBM'deki eğitiminden kaynaklanıyor. IBM, süper bilgisayar devidir ve Apple, 1984 reklamında onu Büyük Birader olarak ima etmiştir.
Jobs ve yardımcısı için, Cook'un başarıları dahi ve mucizeler yaratıcısı arasında bir yerde. Stokları bir aylık seviyeden bir günlük seviyeye düşürdü ve aşırı üretim riskini ortadan kaldırdı. Apple'ın tedarik zincirini, o dönemin verimlilik altın standardı Dell ile rekabet edebilecek güçlü bir siparişle üretim yapan işletmeye dönüştürdü. Tayvanlı üretici Foxconn ile müzakere ederek, Apple'ın Çin'de ekipman montajı yapmasını sağladı ve bu maliyet, bu ekipmanları diğer yerlerdeki Apple işçilerinin üretim maliyetinin çok altında kaldı.
Tüm bunlar Apple için iyi bir şey, çünkü düşük maliyetle yüksek kaliteli telefonlar üretebiliyor ve aynı zamanda küresel akıllı telefon endüstrisinin çoğu kârını emiyor. Öte yandan, şirketin tedarikçileri, küçük şirketlere ya da topluluklara büyük miktarda iş vererek yaratılan karmaşayı tanımlamak için kullanılan "Walmart etkisi" benzeri bir durumu yaşıyorlar; bu bazen felaket sonuçlar doğurabiliyor. Foxconn'un çalışanlarının çoğu genç göçmen işçiler, düşük ücretler ve uzun çalışma saatleri nedeniyle şikâyet ediyorlar ve insan hakları savunucularıyla birlikte bu fabrikaları işçi kamplarına benzetiyorlar; işçiler her odada 10 kişi uyuyor. 2010'un ilk yarısında, en az 10 Foxconn işçisi intihar etti. "İçimde bir boşluk var," bir işçi o dönemde Bloomberg News'a söyledi. "Geleceğim yok."
Foxconn maaşları artırdı, bir yardım hattı açtı, intihar önleme ağları kurdu ve Apple krizin çözüldüğünü açıkladı. Ancak, sonraki yıllarda işçi aktivistlerinin eleştirileri sıradan hale geldi. Apple'ın savunucuları, Foxconn'a yönelik şikayetlerin daha çok Çinli yoksul işçilerin yaşam sorunlarıyla ilgili olduğunu düşünüyor. Öte yandan, Apple her zaman mümkün olan en düşük maaşları ödemeye bu kadar takıntılı değildi. İlk Mac, Kaliforniya'nın Fremont kentinde monte edildi.
Foxconn ve hissedarları, Apple ile olan işbirliğinin karlı olduğunu keşfettiler, ancak bazı önemsiz tedarikçiler, bu stratejilerin en iyi ihtimalle kayıtsız, en kötü ihtimalle ise sömürücü olduğunu şikayet ettiler. En kötü ünlü olanı GT Advanced Technologies Inc.'dir. 2013'te, bu şirket Apple ile bir anlaşma imzalayarak Arizona'nın Mesa şehrinde bir fabrika açtı ve safir üretmeyi amaçladı, böylece iPhone ekranlarının dayanıklılığını artırmayı hedefledi. Bir yıl geçmeden, şirket iflas etti. GT Advanced'in bir yöneticisi iflas beyanında, Apple'ı "tipik bir tuzak dönüşüm stratejisi" ve tek taraflı fiyatlandırma uygulamakla suçlayarak, şirketin tüm riski üstlenmesine neden olduğunu belirtti; iddiaya göre ekibinden "büyük çocuk pantolonunu giymelerini ve anlaşmayı kabul etmelerini" istemiş. Safir ekranlar hiç teslim edilmedi, Apple GT Advanced'in niteliğine itiraz etti ve şirketin kötü yönetildiğini iddia ederek projeden vazgeçti. (GT Advanced daha sonra ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) ile bir uzlaşmaya vardı, ancak yanlış bir davranışta bulunduğunu kabul etmedi; dava, yatırımcıları yanıltmakla suçluyordu. Apple, GT yatırımcıları tarafından açılan toplu davada bir uzlaşmaya vardıktan sonra da yanlış bir davranışta bulunduğunu reddetti.)
Önümüzdeki on yıl içinde bir model yavaş yavaş belirginleşiyor. Apple, ana bileşen tedarikçileriyle uzun vadeli sözleşmeler imzalarken, aynı zamanda gizlice iç alternatifler tasarlıyor ve nihayetinde bu tedarikçiyi rekabetçi olmaktan çıkarıyor. Örneğin, 2017'de, şirket iPhone grafik işlemcisi için tasarım sağlayan Imagination Technologies Ltd.'ye, kendi çip versiyonunu geliştirdiğini, yani grafik işlemci (GPU)'yi bildirdi. Imagination, alternatif çipin patentlerini ihlal ettiğini ve bunun hırsızlığa eşdeğer olduğunu iddia etti. Apple sonunda yeni bir lisans anlaşması kabul etti, ancak tüm bunlar olurken, Imagination'ın hisse senedi fiyatı zaten hızla düştü ve bir Çin destekli özel sermaye şirketine satıldı.
Üç yıl sonra, Apple, Intel ile olan uzun süreli işbirliğini sonlandıracağını ve sözde "Apple çipleri" kullanmaya geçeceğini açıkladı. Bu çipler Apple tarafından tasarlanıyor ve Intel'in rakibi TSMC tarafından üretiliyor. Bu karar anlaşılabilir, diğer büyük teknoloji şirketleri de benzer adımlar attı. Intel, birden fazla kez bir sonraki nesil çiplerinin piyasaya sürülmesini erteledi ve TSMC'nin gerisinde kaldı. Ancak Apple'ın bu hamlesi, Intel'in henüz tamamen toparlanmadığı bir düşüş dönemine denk geldi.
Bu dizi olayların jeopolitik etkileri var. Intel, üretimi Tayvan veya Kore fabrikalarına dışarıya vermek yerine kendi en ileri düzey çiplerini üreten son Amerikan yarı iletken şirketidir. Bu nedenle, Apple sadece tedarik zinciri yöntemini ortaklarına dayatmıyor. Bir bakıma, bu modeli Amerikan yarı iletken endüstrisine de dayatıyor ve yarı iletken endüstrisi, Amerikan ekonomisi ve ulusal güvenliğinin kritik bir bileşenidir.
Üç, Apple tarafından oluşturuldu
Ağustos 2020'de, popüler oyun "Fortnite"'ın yapımcısı Epic Games Inc., dünyaya yeni bir karakter tanıttı: Tart Tycoon. Şık bir takım elbise giyiyor, alaycı bir ifadeye sahip, profil resmi ise Smith Granny. Eğer Epic, onu tanıtma şekliyle bu tercihi yapmasaydı, bu profil resminin Cook'un ikonu olduğu pek fark edilmezdi: Bu, Apple'ın ünlü Süper Kupa reklamının tek tek sahnelerinin taklididir.
Epic'in sosyal medyada yayınladığı parodi videosunda, Tart Tycoon, Ridley Scott'un hayal gücündeki bir ekran gibi görünüyor. "Yıllar boyunca, bize şarkılar, emek ve hayaller sundular," diye bağırıyor. "Karşılığında, biz de kurbanlarımızı, kârlarımızı ve kontrolümüzü aldık." Fortnite karakteri bir çekiç kullanmak yerine, ekranı kırmak için rengarenk bir tekhorn şeklindeki bir kürek kullanıyor. "Epic, uygulama mağazası tekelini kırdı," yazıyor metin ve oyun severleri "2020'nin 1984 olmasını engellemek için savaşa katılmaya" davet ediyor.
Birçok Apple eleştirmeni gibi, Epic CEO'su Tim Sweeney (Tim Sweeney) küçük yaşlardan beri bir Apple hayranıdır ve 1998'de Jobs tarafından desteklenen ilk iMac geliştiricilerinden biridir. Ancak son yıllarda, Sweeney, Cook ve diğer yöneticilerden yazılım şirketlerinin iPhone'da kendi uygulama mağazalarını açmalarına izin vermelerini istiyor, bu da Epic'in Apple'ın içerik kısıtlamalarını ve yüksek ücretlerini aşmasını sağlayacak.
Bu öneri, App Store'un resmi koşullarına aykırı, ancak tamamen imkansız değil. Apple, Prime Video'yu Apple TV'de başlatma karşılığında Amazon'un satış komisyonunu %50 azaltarak %15'e düşürmek için Amazon ile gizli bir anlaşma yaptı. Apple, ayrıca Netflix'i özel olarak uyardı; bu akış devi uygulama içi abonelik satın alımını iptal etmeyi test etmeyi durdurmadığı takdirde benzer düzenlemeleri sona erdireceğini bildirdi. Apple, Tencent Holdings'e ve 9 milyon kullanıcısı olan anlık mesajlaşma uygulaması WeChat'e yemek siparişi verebilen veya taksi çağırabilen iç “mini programlar” oluşturma izni verdi, bu da kendi kurallarını ihlal etti. Apple, hiçbir geliştiriciyi kayırmayacağını ve kaliteli video akışı ve mini programlara ilişkin kuralların nihayetinde aynı şekilde uygulanacağını belirtti. 2020 yılının sonunda, Apple, geliri 1 milyon doların altında olan geliştiricilerin standart %30 yerine %15 komisyon ödemelerine izin vereceğini duyurdu.
Epic, WeChat'in erişimine sahip değil, ancak Tencent, Epic'in bir yatırımcısı ve Fortnite gişe rekorları kıran bir film. Bu nedenle, endişelerini kamuoyuna açıklamadan önce Sweeney müzakere etmeye çalıştı. Haziran ayında, Cook'a ve birkaç yardımcısına bir e-posta gönderdi ve Apple'dan Epic ve diğer geliştiricilerin rakip uygulama mağazalarının PC'lerde olduğu gibi yazılım dağıtımını açmasına izin vermesini istedi. Apple'ın itirazından sonra, 13 Ağustos günü saat 02:08'de başka bir e-posta gönderdi ve Epic'in "artık Apple'ın ödeme işleme kısıtlamalarına uymayacağını" ve bunun yerine Fortnite'ta kendi ticari sistemini başlatacağını duyurdu. Başka bir deyişle, Sweeney tek taraflı olarak Apple vergisini ödemeyi durdurmaya karar verdi. Apple, Fortnite'ı uygulama mağazasından kaldırarak yanıt verdi. Birkaç saat sonra Epic "1980 - Fortnite" ı piyasaya sürdü. Ayrıca 65 sayfalık bir dava açtı.
Federal bir yargıç nihayet Epic'in Apple ile olan sözleşmesini ihlal ettiğine ve App Store'un kendisinin yasal olduğuna karar verdi, ancak Apple'ın önemli bir ayarlama yapması gerekiyordu. Epic ve diğer geliştiricilerin, Apple'ın bazı ücretlerini atlatmak için ağdaki kendi ödeme sistemlerine bağlanmalarına izin verilmelidir. Ancak Apple daha sonra bu özelliği eklediğinde, harici satın alma seçeneğini anlamsız hale getiren yeni kurallar ve ücretler de getirdi. Bu yeni sistemi benimseyen herhangi bir geliştirici, web sitesi işlem geçmişini Apple ile paylaşmayı, denetimlerden geçmeyi ve iPhone dışında yapılan ödemeler için %27 komisyon ödemeyi kabul etmelidir. Bu sayı önemli görünüyor. Kredi kartı işlem ücretleri genellikle %3 civarındadır, bu da Apple'ın %30'luk vergiyi aynı sayıya ulaşan ancak çok daha fazla evrak işi olan bir vergiyle etkin bir şekilde değiştirdiği anlamına gelir. Epic, yasal bir belgede "Apple'ın sözde uyumluluğunun" bir "aldatmaca" olduğunu savunarak yüksek sesle protesto etti. İki şirket tekrar mahkemeye çıktı.
Buna rağmen, Epic'in davası, Apple ile yazılım üreticileri ve onun tüm ekosisteminin bağımlı olduğu ortaklık ilişkilerinin bir dönüm noktasıdır. Spotify Technology SA gibi birkaç şirket, Apple'ın rakip hizmetlerine karşı sahip olduğu içsel avantajlardan son derece rahatsız oldular ve kendilerini, iddia ettikleri rekabet karşıtı uygulamaları açıkça eleştirmeye başladılar. Bu arada, Apple imparatorluğunun birçok diğer köşesinde, güçlü ortaklar arka planda şikayet etmeye başladılar. Apple, ortaklarının büyük bir çoğunluğunun şirketle işbirliği sayesinde büyüdüğünü ve yüksek standartlarının müşterilere en iyi ürünleri sunmayı amaçladığını belirtti.
Hoşnutsuz ortaklardan biri, iki yıl önce tüketici finansmanını bozmayı vaat eden titanyum bir kredi kartı olan Apple Card'ı piyasaya sürmek için Apple ile güçlerini birleştiren Goldman Sachs Group. Yatırım firmasının eski bir üst düzey yöneticisine göre, Goldman Sachs ekibi, Apple'ın meslektaşlarının yasal uyumluluktan pazarlamaya kadar her şeyi pazarlık etmede son derece kibirli olduklarını tespit etti. Kart piyasaya sürüldüğünde, Goldman Sachs yöneticilerinin hoşnutsuzluğuna rağmen, "banka tarafından değil, Apple tarafından yaratıldığını" söyleyen bir slogan attı. "Tepki, 'Ne demek bu şeyi kendin yaptın?' oldu. Çünkü nasıl kredi alacağınızı veya düzenlemelere nasıl uyacağınızı bilmiyorsunuz" dedi. "Sanki sadece bir tedarikçiyiz ve Goldman Sachs bir tedarikçi gibi muamele görmeye alışkın değil." Bir Goldman Sachs sözcüsü yorum yapmaktan kaçındı.
Detroit'te de benzer bir durum yaşandı. iPhone uygulamalarını bir arabanın ekranında görüntülemek için kullanılan bir yazılım olan Apple CarPlay, başlangıçta bir sürücü olanağı olarak kabul edildi. Ancak sonunda, bazı otomobil üreticileri, Apple'ın kendisini tüm arabalarına geri dönüşü olmayan bir şekilde entegre etmeye çalıştığından endişelenmeye başladı. 2022'de Apple, CarPlay'in hız göstergeleri, klima kontrolü, yakıt göstergeleri ve diğer alanları kapsayacak şekilde genişleyeceğini duyurdu. GM'nin düşüncesine aşina olan kişiler, Apple'ın ürün geri bildirimlerini nadiren dinlediğini ve bunun yerine GM'nin arabalarını yazılımı için bir dağıtım merkezi olarak gördüğünü söylüyor. General Motors'un strateji ve inovasyondan sorumlu kıdemli başkan yardımcısı Alan Wexler, bu yılın başlarında Bloomberg Businessweek'e (Alan Wexler) verdiği demeçte, yeni nesil CarPlay'in arabalarını "sürdüğünüz iPhone'lara" dönüştürebileceğini söyledi. Apple, CarPlay'in isteğe bağlı olduğunu ve otomobil üreticilerinin bunu ücretsiz olarak entegre edebileceğini söylüyor.
Bu zamana kadar, Apple'ın kültürel etkisi teknolojinin çok ötesine ve Hollywood'a yayılmıştı. **Premium yayın hizmeti Apple TV+, gerçekten olağanüstü bir prodüksiyon olan uyumsuz sitcom Ted Lasso'nun yapımcılığını üstlendi. Bununla birlikte, departmanın diğer bölümlerinde, sanatçılar, bir şirketin görünüşte keyfi, belirsiz veya düpedüz tuhaf nedenlerle projeleri önemli ölçüde fazla harcamaya veya kapatmaya istekli olduğunu söyleyerek, herhangi bir iPhone geliştiricisininkine son derece benzer şikayetlerde bulunmaya başladılar. Şirketin şovlarından birinin yapımcısı, "dünyanın en zengin şirketinin, yalnızca sıfır faiz oranı ortamında mantıklı olan bir şirket içi markalaşma kampanyası yürütmesi" gibi, tüm çabanın içi boş ve kendi kendine hizmet ettiğini hissettiğini söyledi. ”
Apple, Oscar ödüllü senarist Cord Jefferson tarafından ortaklaşa yaratılan bir sitcom'u iptal etti,10 çünkü Cook, Jefferson'ın eski işvereni ve şovun ilham kaynağı olan feshedilmiş blog Gawker'a karşı kin besledi. Şirket, Apple'ın işiyle ilgili konuların nasıl ele alınacağı konusundaki yaratıcı anlaşmazlıklar nedeniyle komedyen Jon Stewart ile bağlarını kopardı. Bu bahar Stewart, Biden yönetiminin antitröst baskısına liderlik eden Federal Ticaret Komisyonu Başkanı Lina Khan ile röportaj yapmak için The Daily Show'a geri döndü.
Önceki bölümde, Stuart bir monolog yaparak teknoloji yöneticilerinin yapay zeka hakkında absürt iddialarda bulunmalarını nazikçe alay etti. Khan'a, Apple'ın patronlarının cihazlarına yapay zeka özellikleri eklemek için aktif olarak çaba gösterdiğini ancak bu fikri kesin bir şekilde reddettiklerini söyledi. Stuart sordu: "Neden bu konuları kamu alanında tartışmaktan bu kadar korkuyorlar?" Khan, Apple'ın pazar hakimiyetinin sorunun kaynağı olduğunu düşünüyor. O, "Bu, birkaç şirkette bu kadar çok güç ve karar verme yetkisinin toplanmasının getirdiği tehlikelerden birini tam olarak gösteriyor," dedi.
Stewart, Apple'da çalıştığı sırada onunla röportaj yapmaya çalıştığını belirtti, ancak bu fikir reddedildi. "Apple, bunu yapmamamız gerektiğini söyledi," dedi. Ardından bu komedyen, ifadesiz bir şekilde, "Bu senin işinle ilgili değil," dedi.
Dört, Dava
11 gün önce "The Daily Show" programında ortaya çıkan bu durumdan önce, ABD Adalet Bakanlığı'nın çalışanları, Apple'ın gücünü büyük ölçüde sınırlamaya çalışarak dava açtı. Davaya dahil olan kişilerin belirttiğine göre, savcılar 2019'dan beri Apple'ı araştırıyor, şirketin ortakları (General Motors ve Goldman Sachs yöneticileri de dahil) ile röportaj yapıyor ve çok sayıda iç belge topluyorlar. Ayrıca, Epic davasının her gününe katıldılar, kendi soruşturmaları için potansiyel kanıtları dinlediler ve muhtemel hukuki stratejileri derinlemesine incelediler.
Federal savcıların anladığına göre, Epic davasını zayıflatan nedenlerden biri, Google'ın uygulama mağazasının benzer platform ücretleri ve kurallara sahip olması ancak daha fazla kullanıcıya sahip olmasıdır. Yani, Apple uygulama mağazası pazarında gerçekten tekel olup olmadığından bile emin değil. (Epic, Google'a da dava açtı ve jüri 2023 Aralık'ta Epic lehine bir karar verdi. Google, karara itiraz ediyor.)
Apple'a karşı dava açma sürecinde, ABD Adalet Bakanlığı kapsamı genişletti ve Apple'ın ekosistemini nasıl kontrol ettiğine odaklandı; bu, hükümetin ABD gelirindeki payının %70'ten fazla olduğunu iddia ettiği "yüksek performanslı akıllı telefon pazarı" ile ilgili dava dilekçesinde belirttiği gibi, Apple'ın bu pazarı domine etmesini sağlıyor. Apple'ın yanıtında çürüttüğü gibi, genel olarak kabul görmüş bir "yüksek performanslı akıllı telefon pazarı" yoktur. 11
Ayrıca, Adalet Bakanlığı'nın davalarının hedef aldığı kilitlenme etkisi, tam da Apple tüketicilerinin ürünlerini en çok sevdiği yer - kendilerini güvende hissetmeleri ve kullanımının çok kolay olması.** Ancak ABD Adalet Bakanlığı'nın nihai görüşü, Apple'ın entegre donanım, yazılım ve uygulama mağazasının rekabeti engelleyerek tüketicilerin rakip ürünlerine geçmesini neredeyse imkansız hale getirdiği yönünde.** Hayatınızı iPhone'dan Android cihaza geçirmek zaten yeterince zor, bir de kişisel verilerinizi ve satın aldığınız içerikleri korumanız gerekiyor. Eğer diğer pahalı Apple cihazları ve abonelikler için de ödeme yapıyorsanız, o zaman daha da zorlaşıyor.
Adalet Bakanlığı'nın Mart ayında açtığı dava, Apple'ın rakiplerin bu durumu yaratmasını engellemedeki rolünü de hedef alıyor. Örneğin, Apple, üçüncü taraf akıllı saatlerin belirli durumlarda iPhone ile sürekli bağlantı kurma yeteneğini sınırladı ve bu da onların hızını Apple Watch'a göre biraz düşürdü. Mobil mesajlaşmada, Apple dışındaki SMS'ler yeşil baloncuk içinde görünürken, kendi donanımları üzerinden gönderilen SMS'ler mavi olarak görünmektedir, bu da iPhone kullanmayanlar için sosyal bir damga oluşturuyor. (TikTok'ta bir meme videosunun başlangıcı şöyle: "10 puan aldı ama bir Android telefon kullandı. Yeni puanı ne?" 12) Bu dava sonuçlanması yıllar alacak, ancak Adalet Bakanlığı'nın Google'a karşı kazandığı dava, bu davanın riskinin ne kadar yüksek olduğunu gösteriyor. Hükümet, arama devi için mahkemeden bölünmesini talep etmeyi düşünüyor, eğer kazanırlarsa, hükümet Apple'a karşı da aynı önlemleri alabilir.
Dava reddedilse bile, bu dava Apple'ın liderliğinin zayıflamakta olduğunu gösterebilir. Sonuçta, rekabet karşıtı davranışlar bazen bir şirketin yaratıcılık tükenmesinin bir belirtisidir. Spotify CEO'su Daniel Ek (Daniel Ek) bu yılın başlarında şunları yazdı: "Artık teknoloji ve tasarım sınırlarını aşan Apple değil. Bu şirket duraklama içinde, yeni alanlar açmıyor ve bir zamanlar onu yenilikçi bir parlaklık örneği yapan ilkelere ihanet ediyor."
Bu tür suçlamalar yeni değil. Cook'un CEO olarak görev süresinin neredeyse tamamında, eleştirmenler Apple'ın asla iPhone ile karşılaştırılabilecek bir ürün piyasaya sürmeyeceğini düşündü. Ayrıca karşıt görüşler de var: Apple Watch ve AirPods'un satışları yeni kategorileri tanımlamak için yeterli. Şirketin dizüstü bilgisayarları ve tabletleri her zaman en iyi ürünler olarak değerlendirildi. Ancak ürün yelpazesinin başarılı olmasının büyük ölçüde nedeni, birçok ürünün esasen iPhone'un genişletmeleri olmasıdır; eğer zaten Apple'ın bahçesinde dijital bir yaşam sürüyorsanız, bunlar varsayılan seçeneklerdir. Başarıları, belki de Adalet Bakanlığı'nın görüşünü doğruluyor, çürütmüyor.
Bu yılın başlarında, Apple on yıl içinde 10 milyar dolar harcadıktan sonra bir elektrikli araç projesinden vazgeçti. Vision Pro kulaklığı henüz geliştiriciler tarafından ilgi görmedi, belki de bu şirketin ortakları veya tüketicilerle olan ilişkilerinin gergin olmasındandır; tüketiciler çoğunlukla 3,500 dolarlık fiyatı nedeniyle onu göz ardı ediyor. Şu anda bu kulaklığın iki amacı var: çok pahalı bir kişisel sinema olarak ve Apple'ın titiz kontrolünü giyenin her anına entegre eden güzel bir metafor olarak. Bu anlamda, '1984' reklamının tersidir. Apple, insanları elektrikli ekranları kırma yetkisi vermek yerine, onları elektrikli ekranların içine sarma çabasındadır.
Bu önemli mi? Kısa vadede, önemli değil. Düzenleyici baskı ve kamu eleştirisi ile karşılaşmasına rağmen, Apple'ın hisse senedi fiyatı etkilenmedi. 16 Temmuz'da, hisse fiyatı tarihinin en yüksek seviyesine ulaştı. Apple, iPhone için yeni yapay zeka araçları ve geliştirilmiş sanal asistan çıkaracağını duyurdu. Bu robotun yetenekleri eski Siri'den daha iyi olacak, ancak ChatGPT'nin yeteneklerinden daha hafif olacak. Eğer yeni Siri soruları yanıtlayamazsa, yalnızca OpenAI hizmetinin bağlantısını verecek. Bu, en basit anlamıyla güvenli ve kademeli bir düzeltmedir, "bir şey daha".
Ancak uzun vadede, bir şirketin Mac'i yarattığında geliştirmek için çok çalıştığı ahlaki otoritenin bir kısmını kaybettiğini görmemek zor. Apple, ilk ortaklarına mevcut ortaklarına davrandığı gibi davranmış olsaydı, Apple muhtemelen var olmazdı. İlk öldürücü uygulama olan ve Apple II için bir hesap tablosu programı olan VisiCalc, Mac öncesi şirketi bir hobi eğlencesinden bir PC öncüsüne dönüştürdü. Kurucu ortak Bob Frankston (Bob Frankston), Jobs'un VisiCalc ekibine bugünün kurallarını empoze etmeye çalışması durumunda, "teknik yanıtının" "orta parmak yukarıya" olacağını söyledi. Bir başka efsanevi bilgisayar bilimcisi Alan Kay (Alan Kay), iMac sonrası dönemde şirketlerin Jobs'un orijinal ideallerinden saptığından şikayet etti. Kay, "Erken dönem 'düşünce çarkı' hedefleri yerine 'kitlesel tüketiciler için kolaylık' seçti" dedi. "iPhone'lar ve iPad'ler ilk fikirlerimden bazılarına benziyor, ancak aklımdakinin neredeyse tam tersi şekilde kullanılıyorlar."
Apple'ın kendisi de algıdaki bu değişimin farkında, ancak nasıl yanıt vereceğinden emin görünmüyor. Bu bahar, şirket 14 "Crush" reklamını yayınladı, ancak kısa süre sonra tanıtımını durdurdu, bu da eleştirmenlerin Apple'ın gücünün yıkıcı hale geldiğini hissettiği hissini mükemmel bir şekilde yakalıyor gibi görünüyordu. "Crush", gerçek hayattaki yaratıcı araçlardan oluşan bir piramide baskı yapan dev bir hidrolik presle açılıyor. Hidrolik presin altında dik bir piyano, bir gitar ve bir trompet bulunur; Bir şövale boya şişeleri ile oturur; kilden bir heykel; bir satranç seti; bir vinil plak çalar; kamera lensleri; Ve bir yığın defter. Arka planda Sonny & Cher'in All I Ever Need Is You şarkısı çalarken, hidrolik pres durdurulamaz ve karşı konulmaz bir şekilde alçalıyor ve içindeki her şeyi renkli bir toza sıkıştırıyor. Ardından, hidrolik pres kaldırıldı ve Apple'ın yeni iPad'i ortaya çıktı. Önceki nesle göre daha incedir.